Edremit Güncel Bilgi ve Haber Sitesi

ABD Başkanı Donald Trump, Yemen'deki İran destekli Husilere karşı ordusuna büyük bir saldırı başlatma talimatı verdi. Ayrıca İran'a, Husi güçlerine verdiği desteği derhal sonlandırması çağrısında bulundu. Trump, ABD'yi tehdit edenlerin "tamamen sorumlu tutulacağını" ve bu konuda "nazik olunmayacağını" söyledi.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi ise Trump’a yanıt vererek, ABD'nin İsrail'e verdiği desteği sona erdirmesini ve Yemen’deki sivil ölümlerini durdurmasını istedi.

Bu gelişmelerin ardından, Husiler, düzenlenen hava saldırılarında çoğu kadın ve çocuk olmak üzere 30'dan fazla sivilin hayatını kaybettiğini duyurdu.

Ayrıca Husiler, 7 Mart'ta yaptıkları açıklamada, Gazze’ye yardımların ulaşmasına izin verilmezse İsrail’e yönelik deniz operasyonlarını yeniden başlatacaklarını bildirmişti.

ABD GÖRÜNTÜLERİ PAYLAŞTI

ABD Merkez Komutanlığı (CENTCOM), Yemen'deki Husi hedeflerine yönelik düzenledikleri hava operasyonlarına ilişkin bir video paylaştı.

Akademi Derneği Başkanı ve Politik Risk Uzmanı Doç. Dr. Onur Başar Özbozkurt ve İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Yeliz Albayrak yaşanan son gelişmeleri Milliyet.com.tr'ye değerlendirdi.

ABD NEDEN YEMEN'E SALDIRDI?

Doç. Dr. Onur Başar Özbozkurt: İsrail’in Gazze’ye başlattığı 7 Ekim 2023 saldırılarından itibaren Yemen’de bulunan Husiler de Filistin’e destek vermek amacıyla Kızıldeniz’deki, İsrail ile bağlantılı gemileri hedef almıştı. Hatta, 2024 yılının başlarında da yine hem ABD hem de İngiltere Husilere karşı saldırı gerçekleştirmişti. Husiler, İran tarafından mali ve askeri olarak destekleniyor. Başta bu bile ABD’nin saldırması için temel bir sebep olarak okunabilir. Çünkü İran’ın ve vekil örgütlerinin güçlendiği bir denklem ne ABD’nin ne de İsrail’in onaylayacağı bir durum. Kaldı ki İsrail, Gazze’ye gerçekleştirdiği saldırılardan bu yana Hamas ve Hizbullah’ın kadrosundaki kilit isimlere suikast düzenleyerek bu örgütlerin karar alma mekanizmalarına ciddi anlamda zarar vermişti. Ancak Husiler konusunda hep bir adım geride durmaktaydı. Sanıyorum ki, İsrail ile koordineli, bir anlaşma içerisinde ABD bu saldırıyı gerçekleştirdi. Diğer taraftan Donald Trump, şu anda ülke yönetimini ticari stratejilerle ilerleten birisi. Husilere saldırma gerekçesi olarak Trump, Kızıldeniz’deki ABD gemilerine saldırıldığını ve deniz ticaretinin olumsuz etkilendiğini söylüyor. Tabi, ABD’nin ticaret dinamiği ve ekonomisi açısından Trump şu anda hiçbir devlet veya devlet dışı aktöre boyun eğmeyeceğini, gücün kendisinde olduğunu uluslararası topluma kanıtlamaya çalışıyor.

ABD'NİN YEMEN'İ VURMASI BÖLGEDE HANGİ DENGELERİ DEĞİŞTİREBİLİR?

Doç. Dr. Özbozkurt: Öncelikle İran özelinde konuşmamız lazım. Husiler, İran’ın bölgedeki en önemli vekil güçlerinden biri. Tahran, Husilere daha fazla askeri ve istihbarat desteği sağlayarak yanıt verebilir veya Basra Körfezi’nde ABD ve müttefik gemilerine yönelik asimetrik saldırıları artırabilir. ABD’nin Husilere yönelik saldırıları, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) için bir ikilem yaratabilir bu aşamada. Riyad ve Abu Dabi, son dönemde Husilerle doğrudan bir çatışmaya girmemeye çalışıyordu. Ancak ABD’nin devreye girmesi, bu ülkelerin Yemen politikalarını gözden geçirmelerine ve belki de Husilere karşı daha sert önlemler almalarına neden olabilir. Ama bunu yine diplomatik girişimlerle yapmak isteyeceklerini düşünüyorum. Diğer taraftan, Yemen’deki çatışmaları, Gazze açısından da değerlendirmeliyiz. ABD’ye misilleme olarak Husiler, İsrail’e yönelik saldırılarını artırabilir ve İran’ın bölgedeki diğer vekil güçleri (Hizbullah ve Irak’taki Şii milisler) ile koordineli bir hareket başlatabilir. Bu da Ortadoğu’da daha geniş çaplı bir bölgesel çatışmanın var olabileceği senaryosunu önümüze koyuyor.

ABD BU SALDIRIYLA KİME YA DA KİMLERE MESAJ VERMEK İSTEDİ?

Doç. Dr. Özbozkurt: Aslında Trump’ın 2025 yılının Ocak ayında göreve gelmesiyle birlikte diplomatik teamüllerden çok farklı bir yönetim sürecine şahit olduk. Kendisini ziyarete gelen devlet başkanlarına karşı takındığı tavrı, Ukrayna’nın mevcut Devlet Başkanı Zelenskiy ile Oval Ofis’teki tartışması, Kanada’ya ve Meksika’ya karşı tutumu gibi, genel olarak baktığımızda Trump güçlü olanın kendisi ve ABD olduğunu uluslararası topluma göstermeye çalışıyor. Bu saldırılar neticesinde de Trump, Husiler üzerinden İran’a mesaj gönderiyor. Çünkü geçtiğimiz günlerde Trump, İran’ın nükleer geliştirme faaliyetleri için İran’a sert tutumunu göstermişti. Şimdi tekrardan İran’a karşı bakış açısında, İran’ın hangi vekil gücü olursa olsun istikrarı bozana doğrudan karşılık vereceğinin mesajını iletiyor. Bununla birlikte, Husilerin saldırıları, Süveyş Kanalı’ndan geçen deniz ticaretini tehdit ediyordu. Trump, bu operasyonla küresel ticaretin güvenliğini sağlama konusunda kararlı olduğunu vurgulamak istedi. Aynı zamanda, başta Avrupa ülkeleri olmak üzere uluslararası toplum ve bölgesel müttefiklerine, özellikle Suudi Arabistan, BAE ve İsrail’e, “Bölgedeki tehditlere karşı aktif bir savunma politikası izliyoruz” mesajını da vermek istiyor. Bu saldırıları, ABD’nin iç siyaseti özelinde değerlendirdiğimizde ise Trump, kendi seçmen kitlesini de mobilize etmeye çalışıyor ve “America First” söylemini bu şekilde uygulayarak hayata geçirdiğini kanıtlamak istiyor. Özetle bu saldırıların; İran’a gözdağı vermekten küresel ticareti korumaya, ABD’nin müttefiklerine güvence sağlamaktan iç siyasette güçlü liderlik sergilemeye kadar çok katmanlı bir mesaj içerdiğini söylememiz lazım.

ABD, BÖLGEDE BİR KARA OPERASYONU PLANLIYOR OLABİLİR Mİ?

Doç. Dr. Özbozkurt: ABD’nin Yemen’de veya bölgedeki diğer noktalarda büyük çaplı bir kara operasyonu planlama olasılığı şu an için düşük görünüyor. Ancak bu ihtimali tamamen göz ardı etmek mümkün değil. Şöyle ki; ABD, son yıllarda Orta Doğu’daki savaş stratejisini kara operasyonlarından çok hava saldırıları, insansız hava araçları (İHA) ve deniz gücü üzerinden yürütüyor. Yemen, ABD için jeopolitik ve askerî açıdan riskli bir bölge. Bir kara operasyonu, hem coğrafi zorluklar (dağlık ve çöl arazisi) hem de siyasi ve askeri riskler nedeniyle son derece maliyetli olur. Trump için ise, ülke kaynağının savaşa aktarılması tamamıyla kendisine zıt bir yaklaşım. Tabi burada ABD’nin öncelikli yaklaşımının caydırıcılık olduğunu söylemeliyiz. Çünkü, mevcut koşullarda ABD’nin temel stratejisi Husileri ve İran’ı caydırmak ve deniz ticaretinin güvenliğini sağlamak gibi görünüyor. Hava saldırılarıyla baskı kurarak, Husileri daha büyük çaplı saldırılar düzenlemekten vazgeçirmeye çalışıyor. Eğer bu yöntem başarısız olursa, daha büyük ölçekli hava ve deniz operasyonları gündeme gelebilir. Ancak kara operasyonunun halen düşük bir ihtimal olduğunu söylememiz gerekir.

FİTİLİ ATEŞLEYEN GERGİNLİK

İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Yeliz Albayrak da, ABD'nin Yemen'e saldırmasının ayak seslerini aslında birkaç gün öncesinden Trump'ın açıklamaları ile duyulmayan başlandığını belirterek, 'Trump çok yakında İran’ı konuşmaya başlayacağımızı söyleyerek bölgedeki muhtemel gerginliğin fitilini ateşlemişti. İran'ın yıllardır ABD’nin nükleer tehdit olarak hedefinde olduğunu biliyoruz. Yeni dönem Trump iktidarının barış söylemi seçim öncesi bölge için umut vermiş olsa da mevcut konjonktörde söylemin karşılığının olmadığını en azından bizim bildiğimiz barış tarifine uymadığını söylemek gerek.' dedi.

KIZILDENİZ VE HÜRMÜZ BOĞAZI

"Her ne kadar İran'ın yeni yönetimi İran'ın ABD için nükleer bir tehdit olmadığını ısrarla dile getirse de Trump’ın hedefi olmaktan kurtulamadı." diyen Albayrak, 'İran'ı açık bir dille tehdit eden ABD yönetimi Şii Hilali Direniş Ekseni unsurunun önemli bir parçası olan Husilerin vasıtası ile İran'ı tehdit etmeye başladı. Husilerin konumu sebebi ile hakim olabildi. Kızıldeniz ve Hürmüz boğazında ABD, İngiltere ve İsrail menşeli ticaret ve petrol gemilerine saldırılar düzenlemesi, uzun süredir bölgeyi ticaret rotası olarak kullanan taraflarca rahatsızlık unsuru olmakta, tedarik zincirlerinin zarar görmesi, lojistik olarak bu rotanın kullanılamaması sebebi ile maliyetlerin artması ve petrol fiyatlarını etkilemesi de tabi ki Husileri bir tehdit unsuru haline getirmekte. Ayrıca Husilerin İsrail'e karşı kriz durumlarında yöneltebileceği saldırılar da tüm bu duruma ekleniyor. Hal böyle olunca İran'ı hedefe koyan ABD halihazırda İran destekli olduğu bilinen Yemen Husileri üzerinden hem İran'a mesaj veriyor hem de bölgesel hakimiyet için adım atmış oluyor. Zira İran'a Husilere destek vermeyi kesmesi konusunda çok sert açıklamalar yapılıyor. Husilerin bu saldırılara verecekleri muhtemel cevabın şiddeti aslında durumun daha büyük bir krize dönüşüp dönüşmeyeceğini belirleyebilir.' ifadelerini kullandı.

ABD NE AMAÇLIYOR?

Albayrak sözlerini şöyle tamamladı; Ayrıca ABD saldırıların tekrarlanması veya başka ülkelerin desteği ile çatışmanın menzilini genişletebilir. Devam eden saldırılarda Yemen'den ziyade Husilerin hedef alındığı dile getirilse de İsrail veya başka bir bölge ülkesinin ABD'ye destek mahiyetinde saldırıya katılma ihtimali bölgedeki gerilimi tırmandırabilir. Yine burada İran'ın açıklamaları takip edilmeli. Her ne kadar Husileri tamamen destekleyen açıklamalar gelmese de şimdilik, ilerleyen günlerde İran'ın tavrı da krizi yönlendirebilir. Aracı ülkelerin devreye girmesi de söz konusu olabilir. Baskı ile ülkeleri ikna etme yoluna giden Trump burada İran'ı baskı altına alarak bölgede kendi çıkarlarını koruyacak başka anlaşmalar, bölgesel hakimiyet veya ekonomik çıkarların yanı sıra İsrail'i koruyacak yapılanmaları da amaçlıyor olabilir.