Edremit Güncel Bilgi ve Haber Sitesi

Harita, siyaset alanındaki eşitsizlikleri çarpıcı bir şekilde ortaya koyuyor. Haritaya göre, 1 Ocak 2025 itibarıyla dünya genelinde; parlamentolardaki kadın milletvekili oranı çok küçük bir artış göstererek yüzde 27.2’ye çıktı. Geçen yıl bu oran yüzde 27’ydi. Buna karşın bakanlık pozisyonlarında görev alan kadınların oranı geçtiğimiz yıla oranla yüzde 0.4 düşüş göstererek yüzde 22.9’a geriledi. Bakanlık pozisyonlarında cinsiyet eşitliğini sağlayan yalnızca dokuz ülke bulunuyor. (Nikaragua, Finlandiya, İzlanda, Lihtenştayn, Estonya, Andorra, Şili, İspanya ve Birleşik Krallık). Bu rakam geçtiğimi yıl 15’ti. Devlet başkanı kadın olan ülkelerin oranı yüzde 11.9. Hükümet başkanı kadın olan ülkelerin oranı yüzde 8.3. Mevcut hızda ilerlendiği takdirde, karar alma mekanizmalarında toplumsal cinsiyet eşitliğine ulaşmak 130 yılımızı alacak.

Bakanlıklarda yoklar

Avrupa ve Kuzey Amerika’da kadın bakanların oranı %31.4, Latin Amerika ve Karayipler’de %30.4 düzeyindeyken, Orta ve Güney Asya (%9) ile Pasifik Adaları (%10.2) kadınların en az temsil edildiği bölgeler olarak dikkat çekiyor. Bakanlık görevlerinin dağılımı da toplumsal cinsiyet normlarının devam ettiğine işaret ediyor. Kadınlar hâlâ ağırlıklı olarak toplumsal cinsiyet eşitliği, insan hakları ve sosyal işler gibi alanlarda görevlendiriliyor. Dışişleri, maliye ve vergi işleri, içişleri ve savunma gibi en kritik politika belirleyici alanlarda ise hala erkekler söz sahibi konumda.

Kadınlar, Latin Amerika ve Karayipler’deki parlamento koltuklarının %36’sını, Avrupa ve Kuzey Amerika’da ise %33’ünü elinde bulunduruyor. Sahra Altı Afrika’da bu oran %27 iken; bunu Doğu ve Güneydoğu Asya %23,5, Okyanusya %20, Kuzey Afrika ve Batı Asya %19 ve Orta ve Güney Asya ise %17 ile takip ediyor.

Türkiye’de durum

2025 yılı verilerine göre, Türkiye’de kadınların siyasete katılımı konusunda ilerlemeler yaşansa da, oranlar hâlâ olması gereken düzeyin oldukça gerisinde. TBBM’de kadın milletvekillerinin oranı %19.9. Bu oran, dünya ortalaması olan %27.2’nin belirgin şekilde altında kalıyor.

Ocak 2025 itibarıyla 593 milletvekilinden 118’i kadın iken, Türkiye bu oranla, kadın milletvekili temsili açısından 192 ülke arasında 126. sırada yer alıyor. Türkiye’de kabinedeki 17 bakandan yalnızca biri kadın. Bu oran, dünya genelindeki %22.9’luk ortalamanın altında kalıyor.

Eşit ve tam katılım

UN Women Türkiye’nin “Kadınların Siyasete Katılımında Geçici Özel Önlemler” belgesinde de vurgulandığı üzere, yasal cinsiyet kotaları, fermuar (alternatif sıralama) sistemleri, adaylık ve kampanya süreçlerinde kadınlara sağlanacak finansal destekler ve kadınlara yönelik kapasite geliştirme programları gibi belirli hedefi olan önlemler ile kadınların siyasal yaşama eşit katılımının önündeki yapısal engellerin aşılması mümkün.

Bu önlemler kadınların listelerde yalnızca yer almasını değil seçilebilir sıralara yerleştirilmesini da garanti altına alıyor ve hayati önem taşıyor.

Ayrıca, kadın adayların seçim kampanyalarında karşılaştığı ekonomik engellerin aşılması için finansal destek mekanizmaları kurulması, kadınların siyasete tam ve eşit katılımını teşvik eden farkındalık kampanyaları ve liderlik eğitimleri de eşitliğe giden yolda atılabilecek diğer somut adımlardan bazıları.

Çözümleri biliyoruz

UN Women İcra Direktörü Sima Bahous, “Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu’nun kabulünün üzerinden 30 yıl geçmesine rağmen, siyasi liderlikte toplumsal cinsiyet eşitliği taahhüdü hâlâ gerçekleşmiş değil. Üstelik yalnızca ilerleme yavaş değil, aynı zamanda geriye gidiş de söz konusu. Nüfusun yarısının karar alma süreçlerinden sistematik olarak dışlandığı bir dünyayı kabul edemeyiz. Çözümleri biliyoruz: kotalar, seçim reformları ve sistematik engelleri kaldırmak için siyasi irade. Kadınların karar alma mekanizmalarında eşit yer alabilmesi için artık yarım kalan önlemlerle yetinme zamanı geçti. Hükümetlerin şimdi harekete geçmesi gerekiyor” dedi.

IPU Başkanı Tulia Ackson ise, “Kadınların parlamentodaki temsiline ilişkin ilerlemenin, önemli seçimlerin yaşandığı bir yılın ardından dahi yavaş olması son derece endişe verici. Küresel düzeydeki eşitsizlik, dünyanın bazı bölgelerinde siyasette toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamada sistematik bir başarısızlığa işaret ediyor. Bu engelleri ortadan kaldırmak ve kadınların siyasette eşit biçimde temsil edilmesini sağlamak için artık kararlı adımlar atmanın zamanı geldi. Sağlıklı bir demokrasi ancak bu şekilde mümkün” diye konuştu.