Edremit Güncel Bilgi ve Haber Sitesi

Ozan Ömer Kadüker - Türkiye’nin kırsalında alışveriş alışkanlıkları değişiyor. Bir zamanlar veresiye defteriyle ay sonunu getiren köylüler, şimdi taksitli alışverişe, kredi kartına ve internetten kıyafet siparişine yöneliyor. Necmettin Erbakan Üniversitesi’nden Dr. Hakan Yapıcı, aylarca Konya Ladik, Gerez, Gezlevi’de yürüttüğü doktora tezinde köylerdeki tüketim kültürünü inceledi. 

Araştırmaya göre bazı köylerde nakit para kullanımı azalıyor. 

Nakit kullanmıyorlar 

Alışverişlerin çoğu kredi kartı ve dijital yollarla yapılıyor. Örneğin Yapıcı’nın konuştuğu köy sakinlerinden Lâdikli Mert, “Paranın üzerindeki resimleri bilmiyoruz resmen” diyerek tüketimin tamamen dijitalleştiğini söylüyor. 

E-ticaret yaygınlaştı 

Pandemi sonrası özellikle Lâdik’te internet alışverişi hızla yaygınlaşmış. Kıyafet, halı, mobilya, mutfak eşyaları gibi birçok ürünü internetten sipariş eden köylüler, indirim kuponlarını takip ediyor, ürünleri favorileyip fiyat takibi yapıyor. 

Lâdikli Rahmi, “Önceden haftada bir kargo gelirdi, şimdi her gün geliyor” diyerek bu dönüşümün boyutunu özetliyor. Ancak Gerezli Behiye gibi dolandırıldığı için online alışverişi bırakanlar da var. 

Statü ‘cep’ten 

Eskiden köylerde zenginlik traktör ya da hayvanla ölçülürken, şimdi cep telefonları, mobilyalar ve otomobiller ön planda. Örneğin Lâdikli Rafet’in hayalleri lüks model araba ve Afrika’da safariye kadar uzanıyor. Genç kadınlar gelinliklerini Konya’daki modaevlerinden özel olarak diktiriyor. Köyde kuaför olsa da kadınlar şehirdeki kuaförleri tercih ediyor. Çünkü köydeki kuaför ‘herkesin gittiği yer’ olarak görülüyor. 

Alışveriş rekabeti 

Bazı köylüler, adeta tüketimde rekabet içerisinde. Katılımcılar radyonun ve televizyonun Gerez’de “O alır da ben alamam mı?” gibi bir motivasyonla yaygınlaştığını anlatıyor. Günümüzde ise akıllı telefonla ilgili aynı motivasyon hakim köylülerde. Ayrıca birbirleriyle yarışarak banyo kazanı, çekyat-kanepe, halı, çamaşır makinesi, buzdolabı gibi çeşitli ev eşyaları satın alan, evlerinin içini-dışını yenileyen ya da yeni ev yaptıran köylüler de bulunuyor. Lâdikli İlyas, “O tahta şu oturdu, ben oturmam diyorlar. Gelinliği şu giydi, ben giymem” diyerek rekabetin geldiği noktayı anlatıyor. 19 yaşındaki Mücahit ise “Onda var, bende niye olmasın?” diyerek sosyal baskının ve gösterişin köy yaşamına da yansıdığını belirtiyor. Bir esnaf ise, “Ayakkabı kutusu dolusu kredi kartını yaktım” sözleriyle borçlanma sarmalına dikkat çekiyor. 

Bitmedi, dönüştü

Araştırmanın genel bulguları, köy yaşamının bittiği değil, dönüştüğü yönünde. Dr. Hakan Yapıcı yaşanan değişimle ilgili “Tüketim kültürünün televizyon, telefon, reklam, kredi kartı ve internet gibi davetiyeleri köylülere ulaşmış durumda. Düğünlere yenilikler dâhil olmuş. Doğum günü, sevgililer günü, anneler günü gibi özel gün kutlamaları yapmaya başlamışlar. Alışveriş tarzlarında yeni eğilimler ortaya çıkmış ve internet alışverişini benimsemişler. Ama bu değişimler tüm köy ve köylüler için hâkim ve yaygın değil” dedi.